ISO 45004 porządkuje to, jak projektować, mierzyć i oceniać wyniki systemu zarządzania BHP (SZBHP), tak aby decyzje operacyjne i strategiczne były oparte na faktach, a nie na intuicji czy „metrykach dla metryk”. Dla organizacji certyfikowanych zgodnie z ISO 45001 to praktyczny przewodnik, jak realizować wymagania z rozdziału 9 (monitorowanie, pomiar, analiza i ocena), jak zbudować sensowny zestaw wskaźników oraz jak wyciągać z nich wnioski do doskonalenia.
Uwaga terminologiczna: formalnie wydanie normy ma rok 2024, ale w wielu firmach wchodzi do użycia i polityk wewnętrznych dopiero w 2025 r. — stąd potoczna nazwa „nowa norma 2025”.
Spis treści
Po co organizacji ISO 45004?
Oddzielenie „co” od „jak”: ISO 45001 mówi „co mieć”, ISO 45004 — „jak to mierzyć, oceniać i doskonalić”.
Lepsze decyzje: wskaźniki zrównoważone (leading + lagging) pozwalają reagować zanim dojdzie do zdarzeń.
Spójność raportowania: dane BHP są porównywalne w czasie, między działami i u kontraktorów.
Kultura bezpieczeństwa: norma akcentuje uczenie się, a nie obwinianie — co zmniejsza ukrywanie zdarzeń i „upiększanie” statystyk.
Zasady budowania systemu oceny wg ISO 45004
Równowaga wskaźników – połącz wskaźniki wyprzedzające (działania, zachowania, warunki) z opóźnionymi (skutki, rezultaty).
Powiązanie z ryzykiem – mierz to, co istotnie wpływa na Twoją mapę zagrożeń i cele BHP.
Jasne definicje – każda metryka ma definicję, sposób liczenia, jednostkę, częstotliwość, źródło i właściciela.
Jakość danych – spójność, kompletność, możliwość audytu (traceability).
Wnioski i działania – metryki muszą prowadzić do decyzji: progi, reguły eskalacji, plan działań.
Transparentność – wyniki są komunikowane adekwatnie do poziomu (brygady, kierownicy, zarząd).
Ciągłe doskonalenie – wskaźniki i cele przeglądane cyklicznie; eliminacja metryk „martwych”.
Leading vs. lagging: praktyczne przykłady
Wskaźniki wyprzedzające (leading):
% wykonanych przeglądów stanowisk wysokiego ryzyka vs. plan.
Czas zamknięcia działań po ocenie ryzyka / audycie / near miss.
Udział pracowników w zgłoszeniach zagrożeń (na 100 osób/miesiąc).
Skuteczność szkoleń (test wejście–wyjście, obserwacje po szkoleniu).
Poziom dojrzałości kultury BHP (badania ankietowe/wywiady).
Zgodność środków ochrony z kartą ryzyka (próby, pomiary środowiskowe).
Wskaźniki opóźnione (lagging):
Wypadkowość (LTIFR/TRIFR), absencja powypadkowa, choroby zawodowe.
Zdarzenia potencjalnie wypadkowe (severity-weighted near misses).
Kary/zalecenia organów nadzoru i koszt ich wykonania.
Koszt szkód i przerw w produkcji związanych z BHP.
Jak przełożyć ISO 45004 na operacje: model „od ryzyka do decyzji”
Planowanie
Zmapuj procesy i zagrożenia; wybierz 10–20 kluczowych KPI (mix leading/lagging).
Przypisz właścicieli KPI i ustal cele oraz progi (target, alert, action).
Zbieranie danych
Zdefiniuj źródła: rejestry zdarzeń, audyty, obserwacje, ankiety, IoT/pomiary.
Zapewnij walidację (kontrole losowe, reguły logiczne, słowniki).
Analiza
Trendy, sezonowość, korelacje (np. szkolenia vs. near miss), heatmapy ryzyka.
Benchmarki wewnętrzne (oddziały) i zewnętrzne (grupa/branża — jeśli dostępne).
Ocena i decyzje
Przeglądy tygodniowe (operacyjne), miesięczne (dział), kwartalne (zarząd).
Priorytetyzacja projektów doskonalących (krótkie A3/chartery).
Działania i uczenie się
Krótkie retrospektywy po zdarzeniach (no-blame); lesson learned do bazy wiedzy.
Aktualizacja oceny ryzyka i/lub procedur; weryfikacja skuteczności działań.
Karta wskaźnika
Nazwa i kod KPI
Cel i powiązanie z ryzykiem/celami BHP
Definicja i wzór obliczeń (w tym zakres numerator/denominator)
Źródła danych i częstotliwość
Właściciel i role wspierające
Progi/limity (target, alert, action)
Sposób prezentacji (wykres, tablica, heatmapa)
Reguły eskalacji i działania korygujące
Uwagi dot. jakości danych (walidacje, wyjątki)
Rola i odpowiedzialności
Zarząd – zatwierdza cele, przegląda kwartalne wyniki, przydziela zasoby.
Kierownicy operacyjni – właściciele KPI, planują i nadzorują działania.
Służby BHP – metodyka, walidacja danych, analizy przyczyn, facylitacja.
HR/L&D – szkolenia, kompetencje, ocena transferu wiedzy.
IT/Analityka – integracja źródeł danych, dashboardy, bezpieczeństwo danych.
Kontraktorzy – raportowanie zgodne z wymaganiami zamawiającego.
Przykładowe zestawy KPI dla wybranych branż
Produkcja dyskretna
% inspekcji maszyn krytycznych on-time, wskaźnik 5S, near miss/100 os., % zadań LOTO audytowanych, czas reakcji na niezgodności, LTIFR.
Budownictwo
% briefingów przedstartowych, compliance z planem BIOZ, inspekcje rusztowań, test alkoholu/narkotyków (zgodnie z prawem), zdarzenia potencjalne na 10 tys. rbh, TRIFR.
Logistyka i magazyny
Prędkości i naruszenia geofencingu (wózki/pojazdy), stłuczki niskiej energii, szkolenia operatorów, compliance przeglądów PPOŻ, absencja urazowa.
Laboratoria i farmacja
Zgodność środków ochrony i procedur biologicznych/chemicznych, incydenty ekspozycji, wyniki pomiarów środowiskowych, audyty GLP/GMP vs. wymagania BHP.
Back-office/IT
Ergonomia stanowisk (checklisty), obciążenie psychospołeczne (ankiety), udział w szkoleniach e-learning, absencja krótkoterminowa, zdarzenia ewakuacyjne.
Dane i narzędzia: co jest „must-have”
Jedno źródło prawdy – hurtownia danych lub dobrze zarządzony arkusz/ELN.
Standaryzacja słowników – kategorie zdarzeń, przyczyny, miejsca, procesy.
Automatyzacja – ETL/ELT, importy z systemów HSE, CMMS, HR, IoT.
Dashboardy wielopoziomowe – brygada/dział/zarząd, różne poziomy agregacji.
Bezpieczeństwo i prywatność – dane zdrowotne/biometryczne zgodnie z prawem.
Ścieżka audytu – kto, kiedy, co edytował; możliwość odtworzenia historii.
Raportowanie i przeglądy
Tygodniowo: krótkie stand-upy bezpieczeństwa (1 strona: top 3 ryzyka, top 3 działania).
Miesięcznie: przegląd KPI na poziomie działów (cele, odchylenia, decyzje).
Kwartalnie: przegląd zarządzania (trendy, skuteczność działań, decyzje inwestycyjne).
Rocznie: podsumowanie wyników, aktualizacja strategii BHP i mapy ryzyka.
Częste błędy i jak ich uniknąć
Fetysz wypadkowości – same lagging KPI. → Równowaga i wskaźniki behawioralne.
Zbyt wiele metryk – rozproszenie uwagi. → 10–20 KPI kluczowych, reszta pomocnicze.
Brak definicji – różne interpretacje tego samego KPI. → Karty wskaźników.
„Naming and shaming” – kultura strachu. → Just culture, analiza systemowa przyczyn.
Brak sprzężenia z decyzjami – raporty bez działania. → Progi, właściciele, terminy.
Roadmap wdrożenia (90 dni)
0–30 dni
Przegląd obecnych metryk i źródeł.
Warsztat ryzyka i celów BHP; draft listy KPI.
Uzgodnienie definicji i właścicieli; szybkie „win-wins” (np. inspekcje).
31–60 dni
Uruchomienie strumieni danych, walidacje, pierwsze dashboardy.
Pilotaż na 1–2 obszarach wysokiego ryzyka.
Korekty definicji, progi alert/action.
61–90 dni
Roll-out organizacyjny, szkolenia kierowników.
Pierwszy kwartalny przegląd z decyzjami inwestycyjnymi.
Plan doskonalenia i harmonogram przeglądu wskaźników (co najmniej co pół roku).
Integracja z łańcuchem dostaw i raportowaniem niefinansowym
Wymagania kontraktowe: zestaw minimalnych KPI dla kontraktorów + częstotliwość raportowania.
Weryfikacja: audyty na miejscu, porównywalne definicje, sankcje/bonusy.
Raporty ESG: wskaźniki BHP tworzą spójną część filaru „S” (zdrowie i bezpieczeństwo), z jasnymi metodami i zakresem konsolidacji.
Krótki przykład (case vignette)
Zakład obróbki metalu ograniczył wskaźnik LTIFR o 38% rok do roku, nie przez „polowanie na wypadki”, lecz przez: (1) wdrożenie obserwacji zachowań i szybkiej reakcji na near miss (czas zamknięcia <14 dni), (2) testy transferu wiedzy po szkoleniach, (3) priorytet inwestycyjny wynikający z heatmap ryzyka (osłony i LOTO w gniazdach o najwyższym severity). Kluczowa była przejrzysta karta KPI i cotygodniowe krótkie przeglądy na hali.
Podsumowanie
ISO 45004 pomaga przejść od „mierzenia wszystkiego” do mierzenia tego, co zmienia bezpieczeństwo. Jeśli:
masz zdefiniowaną mapę ryzyka,
łączysz leading i lagging,
dbasz o jakość danych i odpowiedzialność właścicieli,
prowadzisz regularne przeglądy z decyzjami,
to system BHP faktycznie działa, a nie tylko spełnia wymagania.